در دل استان همدان، و در نزدیکی شهرستان ملایر، تپهای باستانی به نام “پری” سر به فلک کشیده که در بلندای آن، “قلعه پری” قرار دارد. این محوطه تاریخی، تنها یک سازه قدیمی نیست، بلکه گنجینهای از اسرار و روایتهای هزارههاست؛ از قبور باستانی که رازهای تدفین خورشیدپرستان را برملا میکنند تا یادگارهای منسوب به کریمخان زند، بنیانگذار سلسله زندیه. کاوشها و شواهد موجود، قلعه پری را به یکی از مهمترین کانونهای تاریخی و باستانشناسی منطقه تبدیل کرده است.
قلعه پری: از هزارههای باستان تا دوران زندیه
“قلعه پری” که بنای اولیه آن به قرن چهارم پیش از میلاد مسیح بازمیگردد، در فاصله ۲۰۰ متری جاده آسفالته اراک به ملایر و در مرکز روستای پری، بر فراز تپهای به ارتفاع ۱۵ متر خودنمایی میکند. اولین کاوشهای باستانشناسی در سال ۱۳۴۹ شمسی، به کشف قبوری مربوط به هزاره اول میلادی در این تپه منجر شد. این قبور حاوی اجسادی بودند که به همراه زیورآلات و ظروف سفالی دفن شدهاند.
آیینهای تدفین باستانی در قلعه پری:
بررسیها نشان میدهد بیش از ۱۵۰ قبر در این محوطه وجود دارد.
نکته قابل توجه، جهت دفن اجساد است که صورت آنها به سمت خورشید قرار میگرفته. این شیوه تدفین، از باورهای کهن ساکنان این منطقه به خورشید و احتمالاً ارتباط آن با زندگی پس از مرگ حکایت دارد و میتواند نشانهای از آیینهای خاص خورشیدپرستی در دوران باستان باشد.
بر روی بقایای قلعه اصلی، سازهای دیگر به نام “قلعه کریمخان” به چشم میخورد که نشان از اهمیت استراتژیک این نقطه در دورانهای بعدی دارد. کریمخان زند، وکیلالرعایای مشهور و از فرماندهان نادرشاه افشار بود که پس از سقوط افشاریه، سلسله زندیه را بنیان گذاشت. باور مردم محلی بر این است که کریمخان در همین روستا متولد شده است و حتی قبر مادر او نیز در همین تپه پری یافت شده که به ارزش تاریخی و فرهنگی این مکان میافزاید. کشف لولههای سفالی در اطراف تپه نیز از وجود یک سیستم آبرسانی پیشرفته برای “قلعه پری” حکایت دارد که شباهتهایی به سیستم آبرسانی حمام فین کاشان دارد و نشاندهنده دانش مهندسی آن دوران است.
روستای پری (پیروز)، زیستگاهی کهن در دامنه کوهستان
روستای پری، که نام دیگر و کهنتر آن “پیروز” است، با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود، از غرب به کوه نار، از شمال شرقی به کوه قمبری و از جنوب غربی به دره پریدر محدود میشود. این روستا با ۱۹۹۵ متر ارتفاع از سطح دریا، از اقلیمی معتدل و نیمهخشک برخوردار است که بهار و تابستانی دلپذیر و زمستانهایی سرد دارد.
جمعیت حدود ۱۴۰۰ نفری این روستا (بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵)، عمدتاً به زبان لری سخن میگویند و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. فرهنگ غنی لری در این منطقه، با ترانهها و آواهای محلی که با سازهای سنتی نواخته میشوند، زنده نگه داشته شده است. بازیهای بومی مانند کمربازی، چاهکی، هوار هوار و الک دولک نیز همچنان در میان جوانان “روستای پری” رواج دارد و نشان از حفظ سنتهای قدیمی است. پوشاک سنتی مردان و زنان، اگرچه با تغییراتی همراه شده، اما همچنان ریشههای خود را حفظ کرده است که خود جاذبهای فرهنگی برای بازدیدکنندگان محسوب میشود.
جاذبههای طبیعی و تاریخی پیرامون قلعه پری
منطقه کوهستانی و خوشآبوهوای “روستای پری”، علاوه بر “قلعه پری” خود، دارای چشماندازهای طبیعی خیرهکننده و سایر آثار تاریخی ارزشمندی است که آن را به مقصدی ایدهآل برای گردشگران تبدیل میکند. باغهای انبوه، رودخانههای خروشان، قناتهای قدیمی و تنوع گیاهان دارویی، همگی به جذابیتهای طبیعی این منطقه میافزایند و فرصتهای بینظیری برای طبیعتگردی و کسب آرامش فراهم میآورند.
برخی از دیدنیهای اطراف قلعه پری:
منطقه حفاظت شده لشکردر: با وسعتی معادل ۱۶۰۰ هکتار، زیستگاه گونههای متنوع حیات وحش نظیر گرگ، روباه، خرگوش، کبک و تیهو است که فرصتی عالی برای طبیعتگردی و تماشای حیات وحش فراهم میآورد.
تپههای باستانی: شش تپه باستانی دیگر در اطراف و داخل روستا، گواه قدمت سکونت در این منطقه از دوران ماد هستند که در کاوشهای آنها سفالینهها و سکههای قدیمی کشف شده است و لایههای دیگری از تاریخ “قلعه پری” و environs آن را روشن میسازد.
حمام قدیمی و امامزاده دو خواهران: این اماکن نیز از دیگر بناهای تاریخی و مذهبی “روستای پری” هستند که ارزش بازدید دارند و میتوانند تکمیلکننده تجربه گردشگری در این روستای تاریخی باشند.
سفر به ملایر و “روستای پری” بدون چشیدن طعم غذاهای محلی چون آش ترخینه، آش خیار و آش رشته ترش و خرید سوغاتیهایی مانند گلیم و جاجیم، کامل نخواهد بود. این محصولات دستبافت، نمادی از هنر و فرهنگ بومی منطقه ملایر و یادگاری ماندگار از سفر شما خواهند بود و به رونق اقتصادی جوامع محلی نیز کمک میکنند.
مطالب مرتبط
تالاب آبشینه همدان؛ توقفگاه پرندگان و پناهگاه طبیعت در دامنه الوند
آرامگاه بوعلی سینا: یادگاری از دانشمند بزرگ ایرانی در همدان
عاطفه کیانی
او فارغالتحصیل رشته جغرافیای طبیعی است و فعالیت حرفهای خود را از سال ۱۳۹۶ به عنوان عکاس و نویسنده در وبلاگهای سفر آغاز کرده است. وی پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار آزاد با مجلات گردشگری همکاری کرد و در حال حاضر، دبیر بخش مستندنگاری سفر و فرهنگ در یک مجله گردشگری معتبر است.