دریاچه مهارلو، که به نام دل‌فریب “دریاچه صورتی شیراز” شناخته می‌شود، یکی از نادرترین و خیره‌کننده‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان فارس است. این پهنه آبی منحصربه‌فرد، با رنگ‌بندی‌های چشم‌نواز خود، سالانه هزاران گردشگر و محقق را به خود جذب می‌کند. اما این نگین طبیعی، مانند بسیاری از زیست‌بوم‌های حساس، این روزها با چالش‌های زیست‌محیطی جدی دست و پنجه نرم می‌کند که نیازمند توجه فوری است.
دریاچه مهارلو صورتی: موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد
دریاچه مهارلو در حدود ۲۷ کیلومتری جنوب شرقی شهر شیراز، در بخش کوهنجان شهرستان سروستان استان فارس، در نزدیکی روستای مهارلو قرار گرفته است. این دریاچه فصلی و نمکی، با مساحتی حدود ۶۰۰ کیلومتر مربع، طولی ۲۸ کیلومتری و عرضی ۱۵ کیلومتری، در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است. حداکثر عمق آن به ۳ متر می‌رسد که نشان‌دهنده کم‌عمق بودن آن است. شوری بسیار بالای آب دریاچه مهارلو شیراز مانع از زندگی ماهی‌ها در آن شده، اما همین ویژگی، زیستگاهی ایده‌آل برای پرندگان مهاجر و بومی نظیر فلامینگو، آنقوت، تنجه، کاکایی و گیلانشاه فراهم آورده است.
تاریخچه و منابع آب دریاچه مهارلو: از گذشته تا چالش‌های امروز
قدمت دریاچه مهارلو به حدود ۲۰ هزار سال پیش بازمی‌گردد و شوری و انباشت نمک در آن نیز پیشینه‌ای هزارساله دارد. این دریاچه در متون کهن با اسامی چون «جنکان»، «جمکان»، «ماهلویه»، «مهلو» و «مهلویه» نیز شناخته می‌شده است. منابع اصلی تأمین آب این پهنه آبی شامل رودخانه‌های فصلی نظیر رودخانه خشک شیراز، رودخانه سلطان‌آباد و رودخانه سروستان است. علاوه بر این، آب‌های زیرزمینی نیز از نواحی شمالی و غربی به دریاچه وارد می‌شوند.
با این حال، به دلیل نرخ بالای تبخیر آب در این منطقه و به‌ویژه خشکسالی‌های سالیان اخیر و کاهش بارندگی‌ها، سطح آب دریاچه به‌شدت کاهش یافته و حتی در برخی فصول به خشکی کامل گراییده است. ورود آلاینده‌ها و فلزات سنگین از طریق رودخانه‌ها نیز به این مشکلات زیست‌محیطی افزوده و بقای این اکوسیستم ارزشمند را با تهدید مواجه کرده است. دریاچه مهارلو همچنین یکی از منابع اصلی تأمین نمک استان فارس به شمار می‌رود.
چرا دریاچه مهارلو شیراز به رنگ صورتی درمی‌آید؟ راز علمی یک جاذبه دیدنی
رنگ صورتی یا قرمز خیره‌کننده دریاچه مهارلو، نتیجه حضور یک جلبک میکروسکوپی به نام «دونالیلا سالینا» (Dunaliella salina) است. این جلبک در محیط‌های بسیار شور رشد می‌کند و با افزایش دما و تبخیر آب، که منجر به افزایش غلظت نمک می‌شود، شروع به تولید و ترشح رنگدانه قرمز نارنجی به نام «آستاگزانتین» (Astaxanthin) می‌کند. این رنگدانه قدرتمند، که در غذاهای دریایی مانند میگو و سالمون نیز یافت می‌شود، عامل اصلی تغییر رنگ آب دریاچه به صورتی و قرمز است.
شایان ذکر است که این جلبک و رنگدانه تولیدی آن هیچ خطری برای محیط‌زیست دریاچه نداشته و حتی منبع غذایی مهمی برای برخی موجودات آبزی کوچک و پرندگان به شمار می‌رود. جلبک دونالیلا سالینا به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی قوی آستاگزانتین، در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی نیز کاربردهای فراوانی دارد.
بهترین زمان بازدید از دریاچه مهارلو صورتی و تجربه زیبایی‌های آن
برای تجربه کامل زیبایی‌های دریاچه مهارلو صورتی، زمان‌بندی سفر حائز اهمیت است. اگر قصد تماشای اوج رنگ صورتی دریاچه را دارید، اواسط تابستان زمان مناسبی است؛ زیرا در این فصل، به دلیل تبخیر شدید و افزایش غلظت نمک، رنگ دریاچه به پررنگ‌ترین حالت خود می‌رسد. با این حال، گرمای هوا در تابستان ممکن است کمی آزاردهنده باشد.
برای کسانی که به دنبال آب‌وهوای معتدل و مشاهده دریاچه در پرآب‌ترین حالت خود هستند، فصول پاییز تا اواسط بهار ایده‌آل است. در این زمان‌ها، به دلیل بارندگی‌ها، سطح آب دریاچه بالاتر بوده و طراوت و سرسبزی اطراف آن نیز بیشتر است.
تجربیات بازدیدکنندگان از دریاچه صورتی مهارلو: نکات و هشدارها
بازدیدکنندگان دریاچه صورتی مهارلو، از زیبایی خاص این پدیده طبیعی ابراز شگفتی می‌کنند، اما نگرانی‌هایی نیز در مورد وضعیت فعلی آن وجود دارد.
چالش‌های زیست‌محیطی: بسیاری از بازدیدکنندگان از کاهش سطح آب و خشکی بخش‌هایی از دریاچه مهارلو ابراز نگرانی کرده‌اند، که نشان‌دهنده لزوم توجه بیشتر به حفظ این اکوسیستم است.
دسترسی و نکات ایمنی: مسیر دسترسی به دریاچه، به‌ویژه بخش‌های خاکی آن، نیاز به دقت دارد و توصیه می‌شود از راندن خودرو در نزدیکی آب‌های شور اجتناب شود تا از گیر کردن در گل‌ولای جلوگیری شود.
همچنین، نظرات نشان می‌دهد که سفر در روزهای ابری یا قبل از اردیبهشت، تجربه دلپذیرتری را به ارمغان می‌آورد و حتی امکان قایق‌سواری در فصول پرآب‌تر فراهم است.
جاذبه‌های اطراف دریاچه مهارلو شیراز: گشتی در نگین فارس
سفر به دریاچه مهارلو شیراز فرصتی عالی برای بازدید از دیگر گوهرهای تاریخی و طبیعی این شهر و اطراف آن فراهم می‌آورد:
باغ دلگشا: یکی از زیباترین و کهن‌ترین باغ‌های شیراز با قدمتی ساسانی است که در حدود ۲۵ کیلومتری دریاچه قرار دارد و به‌عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.
نارنجستان قوام: این باغ زیبا که یادگار دوران قاجار است و به دلیل درختان نارنج متعددش شهرت دارد، در حدود ۲۶ کیلومتری دریاچه واقع شده و نمایشگر هنر و معماری آن دوران است.
مسجد نصیرالملک (مسجد صورتی): این مسجد تاریخی که به «مسجد صورتی شیراز» نیز معروف است، شاهکاری از معماری قاجار بوده و به دلیل کاشی‌کاری‌های صورتی و رنگین خود، فضایی رویایی را خلق کرده است. فاصله آن تا دریاچه حدود ۲۷ کیلومتر است.
بازدید از دریاچه مهارلو صورتی و ترکیب آن با گشت‌وگذار در جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شیراز، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از سفر به استان فارس را برای هر گردشگری رقم خواهد زد.
مطالب مرتبط
- منطقه حفاظت شده بدر و پریشان زیستگاه کم‌نظیر حیات وحش کردستان
- کردستان؛ قطب طبیعت‌گردی ایران با جاذبه‌های تابستانی بی‌نظیر
- تالاب آبشینه همدان؛ توقفگاه پرندگان و پناهگاه طبیعت در دامنه الوند
- پاییز رنگارنگ در آغوش دهکده‌های اطراف تهران
عاطفه کیانی
او فارغ‌التحصیل رشته جغرافیای طبیعی است و فعالیت حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۹۶ به عنوان عکاس و نویسنده در وبلاگ‌های سفر آغاز کرده است. وی پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار آزاد با مجلات گردشگری همکاری کرد و در حال حاضر، دبیر بخش مستندنگاری سفر و فرهنگ در یک مجله گردشگری معتبر است.